Cyflwyniad
I nodi Wythnos Ymwybyddiaeth Gofalwyr 2025 , mae Cyfarwyddwr Piws, Sarah, yn rhannu ei stori bwerus fel mam sy’n gweithio i dri o blant a gofalwr rhiant i’w mab 5 oed, Ivor, sy’n byw gyda syndrom Angelman . Mae ei geiriau’n taflu goleuni ar yr heriau a’r llawenydd sy’n gysylltiedig â gofalu, gan alw am fwy o ddealltwriaeth, ymwybyddiaeth a chefnogaeth gymunedol.
Beth yw Syndrom Angelman?
Mae syndrom Angelman yn anhwylder niwrogenetig prin sy’n effeithio ar tua 1 o bob 15,000 o bobl ledled y byd – tua 500,000 o unigolion. Mae’n digwydd pan nad yw genyn hanfodol ar gromosom 15 yn gweithredu fel y dylai.
Mae’r gwahaniaeth genetig hwn yn effeithio ar swyddogaeth yr ymennydd, gan arwain at:
- Anabledd deallusol sylweddol
- Namau modur
- Trawiadau
- Anawsterau cysgu
- Heriau gyda chyfathrebu
Er nad yw’n ddirywiol, mae syndrom Angelman yn golygu y bydd angen gofal a chefnogaeth gydol oes ar unigolion.
Ein Taith i Ddiagnosis
“Roeddwn i’n gwybod yn gynnar iawn, fel mam, fod rhywbeth yn wahanol am Ivor. Pob carreg filltir a gollwyd, pob pryder a godais, cefais fy anwybyddu. ‘Bydd e’n iawn,’ meddai pawb.”
Ar ôl blynyddoedd o fynd ar ôl apwyntiadau a phrofion, cafodd Ivor ddiagnosis o syndrom Angelman yn dair oed. Ychydig o arweiniad na chefnogaeth a ddaeth â’r diagnosis.
“Rhoddodd yr ymgynghorydd y newyddion a newidiodd fy mywyd i mi, rhoddodd hances bapur ac enw elusen i mi, a’m gwahodd allan o’r drws. Dyna ni.”
Bywyd Ar ôl Diagnosis
Ni newidiodd y diagnosis realiti Ivor – na’r heriau. Ond newidiodd fyd Sarah.
“Roeddwn i’n dal i deimlo’n drist, yn flin ac yn ddryslyd. Ychydig iawn o gefnogaeth ar ôl cael diagnosis a gefais, ac mae wedi bod yn anhygoel o anodd dod o hyd i’m ffordd, yn ymarferol ac yn emosiynol.”
Roedd y gair “gofalwr” hefyd yn sioc.
“Y tro cyntaf i rywun fy ngalw’n ofalwr, fe wnes i dorri i wylo. Ni all dim eich paratoi ar gyfer hynny pan mai eich plentyn chi sydd ei angen arnoch chi.”
Heriau Gofalu o Ddydd i Ddydd
Mae Sarah yn disgrifio bywyd fel “y jyglo” – cydbwyso gwaith, gofalu am dri o blant, a llywio apwyntiadau, ffurflenni a chyfrifoldebau di-rif.
“Mae angen cefnogaeth ar Ivor gyda bron popeth. Mae’n ddi-eiriau, yn cael trafferth gyda chydbwysedd, a gall fod yn heriol iawn yn gorfforol. Cwsg yw un o’r rhannau anoddaf – yn aml bydd yn effro am oriau yn y nos, sy’n fy ngadael i’n flinedig iawn. Mae popeth yn gofyn am fwy o gynllunio, mwy o ymdrech, mwy o arian. Mae’n teimlo’n llethol ar rai dyddiau.”
Er gwaethaf hyn, mae Sarah yn gweithio’n galed i sicrhau bod ei merched yn teimlo eu bod yn cael eu cefnogi hefyd, ac i gadw ei bywyd teuluol mor fywiog â phosibl.
Realiti Emosiynol
Efallai mai’r rhan anoddaf yw’r doll emosiynol.
“Dydy’r galar byth yn diflannu mewn gwirionedd. Rwy’n caru fy mhlentyn, ond rwy’n casáu syndrom Angelman.”
Mae Sarah yn disgrifio teimladau o ddicter, ansicrwydd ynghylch y dyfodol, a phwysau cyson cyfrifoldeb.
“Rwy’n gwybod y byddaf yn gofalu tan fy anadl olaf, ond dydw i ddim yn gwybod sut. A fyddaf byth yn teimlo’n dawel gyda’r cerdyn rwyf wedi’i gael?”
Y Llawenydd
Eto i gyd mae golau ymhlith yr heriau.
“Mae Ivor yn fachgen bach hynod o hapus, yn gyffrous am fywyd, yn chwerthin ac yn cwtsio ei ffordd drwy bob dydd. Mae ei benderfyniad yn fy synnu – mae wedi cerdded i fyny mynydd Sugarloaf ac wedi dringo grisiau’r Senedd i godi ymwybyddiaeth o syndrom Angelman.”
Gall anturiaethau teuluol edrych yn wahanol, ond mae Sarah yn benderfynol na fydd anabledd Ivor yn ei atal.
“Os gwelwch chi fi’n llusgo cadair wthio i fyny mynydd – ie, fi yw’r fenyw wallgof honno!”
Mae bod yn ofalwr hefyd wedi dod â rhoddion annisgwyl: cyfeillgarwch newydd, tosturi, persbectif, ac ymdeimlad dwfn o bwrpas.
Ymwybyddiaeth a Chryfder Cymunedol
Mae Sarah yn angerddol am rannu ei stori i helpu eraill i ddeall.
“Dydw i ddim eisiau cydymdeimlad – rydw i eisiau dealltwriaeth. Peidiwch â syllu os yw Ivor yn gweiddi, peidiwch â chilio pan fydd e’n cyffwrdd â’ch wyneb. Deallwch pam rydw i wedi blino, pam rydw i’n ymladd dros well cydnabyddiaeth a chefnogaeth i ofalwyr.”
Mae cymuned, meddai hi, yn allweddol.
“Does neb yn deall yn well na rhywun sy’n mynd trwy’r un peth. Gyda’n gilydd, gallwn feithrin gwybodaeth, cefnogaeth a gobaith.”
👉 Ymunwch â Llysgenhadon Mynediad Piws yma
Myfyrdodau Terfynol
“Mae heriau enfawr, ond hefyd llawenydd enfawr bob dydd – a dyna sy’n fy nghadw i’n mynd. Gyda nerth, cariad a gwên, mae popeth yn bosibl.”
Mae stori Sarah yn taflu goleuni ar wydnwch rhieni sy’n ofalwyr a phwysigrwydd deall cyflyrau prin fel syndrom Angelman .
👉 I gael gwybod mwy am syndrom Angelman ac ymdrechion ymchwil, ewch i cureangelman.org.uk .
