Mae arweinydd busnes yng Ngogledd Cymru wedi sefydlu menter gymdeithasol i helpu cwmnïau i fanteisio ar y £249 biliwn o bŵer gwario sydd gan bobl anabl yn y DU.
Sefydlodd Davina Carey-Evans, sy’n rhedeg y digwyddiad a’r cwmni marchnata Sbarc o Ynys Môn, Piws (Cymraeg am borffor) fel Cwmni Buddiannau Cymunedol i helpu busnesau i wneud lleoliadau’n fwy hygyrch i bawb.
Y nod yw lleihau unigedd ac annog mynediad fel y gall pawb, gan gynnwys y rhai ag anableddau cudd, fwynhau gweithgareddau ffordd o fyw cymunedol ar draws Gogledd Cymru.
Mae gan Davina, mam i dri o blant, sy’n hanu o Gricieth, wybodaeth uniongyrchol am yr anawsterau y mae pobl ag anableddau cudd yn eu hwynebu trwy ei mab Benjamin, 25.
Yn ôl Davina, mae hi eisiau helpu cwmnïau i wneud newidiadau syml a fydd yn gwella hygyrchedd mewn bwytai, bariau, gweithgareddau ac atyniadau.
Mae pŵer gwario blynyddol y gymuned anabl yn y DU yn £249 biliwn felly roedd manteisio ar y ‘Bunt Borffor’ fel y’i gelwir yn gwneud synnwyr ariannol da.
Dywedodd Davina: “Mae Benjie yn ddifrifol awtistig a di-eiriau ond yn allanol nid oes ganddo anabledd gweladwy. Mae’n chwe throedfedd pump ac yn ddyn mawr ond mae ganddo alluoedd plentyn ifanc.
“Mae’n hollol ddibynnol ar bobol i’w arwain. Wrth dyfu i fyny byddai pobl yn edrych arno dim ond yn credu ei fod yn blentyn drwg neu afreolus gan fod ei anabledd yn gudd.
“Byddai Benjie yn gwneud pethau a oedd yn gwbl amhriodol ac roedd bob amser yn anodd. Dwi’n cofio mor dda mynd, fel teulu, i atyniad ac o fewn munudau i fynd ro’n i’n gwybod bod Benjie yn mynd i’w golli. Cafodd ei or-ysgogi.
“Gofynnais i’r dyn wrth y fynedfa a oeddem yn gallu gadael ond dywedwyd wrthyf na, roedd yn rhaid i ni ddefnyddio’r allanfa ym mhen arall yr atyniad. Ni allwch sefyll eich tir gan na allwch fforddio achosi mwy o bryder cynyddol.
“Cyn i mi allu ei atal fe gododd Benjy blentyn allan o gadair wthio a thaflu’r plentyn cyn mynd yn y gadair wthio ei hun. Yn ddealladwy, roedd pobl wedi dychryn ond roedd yr holl sefyllfa honno’n ddiangen a gellid bod wedi’i hosgoi.”
“Byddai pobol yn edrych arna i ac yn ysgwyd eu pennau, dwi ddim yn eu beio nhw am beidio â deall. Roedd ei anabledd yn gudd a doedd neb yn gwybod. Aeth pethau gymaint yn well pan brynais gyflenwad o grysau T gyda’r neges ‘I’m not naughty I’m autistic’ ar y blaen.
“Yna roedd yn ymddangos bod pobl yn derbyn ei anabledd ac yn deall er ei fod yn ymddangos yn ‘normal’, nid yw.
“Rhaid i ni rywsut ddianc rhag meddwl bod anabledd yn gysylltiedig â defnyddio cadeiriau olwyn, nid oes llawer a llawer o bobl anabl a allai ddangos dim arwydd o anabledd o’r tu allan.”
“Mae’n ymwneud â hygyrchedd nid anabledd. Mae’n ymwneud â gwneud yn siŵr, er enghraifft, y gall rhywun sy’n defnyddio bag colostomi neu gynnyrch tebyg ddefnyddio toiled anabl mewn man cyhoeddus heb gael ei farnu dim ond oherwydd ei fod yn edrych fel nad oes ganddo anabledd normal.”
Mae Davina eisiau codi ymwybyddiaeth a chynyddu’r defnydd o symbolau anabl.
Ychwanegodd: “Mae symbol cadair olwyn bathodyn glas yn cynrychioli pob anabledd ond mae 36 symbol yn cynrychioli pob cyflwr ond dim ond 20 y cant sy’n cael eu cefnogi gan y symbol cadair olwyn. Mae angen inni hyrwyddo mwy o gyfleoedd symbolaeth.
“Mae angen i ni annog cydnabyddiaeth nad yw anableddau cudd yn effeithio ar leiafrif bach yn unig ac yn lle hynny dangos ei fod yn rhan normal o fywyd a bod gan 80 y cant o anableddau a gofrestrwyd namau cudd.
Mae gan hanner y cartrefi yn y DU gysylltiad ag anabledd ac mae 11.5 miliwn o bobl anabl cofrestredig yn y DU.
“Mae angen i ni hefyd hyrwyddo’r ffaith bod 31 y cant o weithlu’r DU wedi cael diagnosis ffurfiol o broblem iechyd meddwl.”
“Nod Piws, sy’n gwmni nid-er-elw, yw annog mynediad i bawb i’w fwynhau, i gymryd rhan a bod yn rhan o weithgareddau ffordd o fyw cymunedol.
“Mae’n bwysig bod pawb yn gallu teimlo’n hyderus wrth ymweld â gwahanol leoliadau gan wybod y byddwn yn cael ein croesawu, eu deall a’u darparu ar eu cyfer.
“Ar hyn o bryd mae Piws yn cael ei redeg fel peilot gan roi amser iddo adeiladu adborth a chefnogaeth y cyhoedd, yn ogystal â dod â mwy o arbenigedd ym mhob maes hygyrchedd o gyfleusterau newid cewynnau i doiledau niwtral o ran rhywedd ac o ddrysau awtomatig i fannau tawel.”
